สงกรานต์ เสื้อบ่าห้อย และจิตรกรรมฝาผนังสมัยรัชกาลที่ 6: แฟชั่นสไตล์ Art Deco แห่งนครลำปาง

12 Apr

คอลเลกชันภาพจาก AI ชุดนี้สร้างสรรค์ขึ้นด้วยเทคโนโลยี Flux LoRA โดยผ่านการฝึกฝนด้วยโมเดล 2 ตัว และใช้การปรับน้ำหนักเพื่อให้ได้ภาพที่กลมกลืนและมีองค์ประกอบที่สวยงามสมบูรณ์แบบ และคอลเลกชันนี้ได้รับแรงบันดาลใจจากแฟชั่นสตรีในสไตล์ Art Deco แห่งทศวรรษ 1920 ผสานกับบรรยากาศของ เทศกาลปี๋ใหม่เมือง หรือ สงกรานต์ล้านนา ซึ่งเป็นการเฉลิมฉลองตามขนบธรรมเนียมของชาวเหนือที่เปี่ยมด้วยรากเหง้าทางวัฒนธรรมและความงามแบบพื้นถิ่น

หัวใจสำคัญของคอลเลกชันนี้คือ ซิลลูเอ็ตต์ ของแฟชั่นยุค 1920 ที่เน้นความหลวม สบายตัว และปลอดจากโครงสร้างคอร์เซ็ตแบบยุควิกตอเรียน ซึ่งถูกนำมาจินตนาการใหม่ผ่านภาพของหญิงสาวชาวลำปางในช่วงปลายรัชกาลที่ 6 ถึงต้นรัชกาลที่ 7 ผู้ซึ่งแต่งกายด้วย เสื้อบ่าห้อย หรือ เสื้อคอกระเช้า จับคู่กับ ผ้าซิ่นต๋า พร้อมทรงผมบ๊อบสั้นลอนคลื่น เพื่อร่วมงานบุญในเทศกาลปี๋ใหม่เมือง เช่น การทำบุญตักบาตร สรงน้ำพระ และพิธีดำหัวผู้ใหญ่

แม้จะมีการเล่นสาดน้ำเพื่อคลายร้อน แต่แก่นแท้ของปี๋ใหม่เมืองยังคงเน้นการชำระล้างจิตใจ (ไล่สังขาร), การตานขันข้าวเพื่ออุทิศส่วนกุศล และพิธีขอขมาผู้ใหญ่เพื่อสืบสานคุณธรรมและความกตัญญูภายในครอบครัวล้านนา

พัฒนาการของ “เสื้อบ่าห้อย” จากโลกตะวันตกสู่แฟชั่นไทย

เสื้อบ่าห้อย ที่กลายเป็นเสื้อประจำบ้านของหญิงไทยในเวลาต่อมา แท้จริงแล้วมีต้นกำเนิดจาก เสื้อทับคอร์เซ็ต (corset cover) ของสตรีชั้นกลางและชั้นสูงในยุควิกตอเรียน โดยเดิมเป็นเสื้อชั้นในที่สวมทับคอร์เซ็ตเพื่อให้ดูเรียบร้อย และเพิ่มชั้นปกป้องระหว่างร่างกายกับเครื่องแต่งกายภายนอก

ในขณะที่โลกตะวันตกมองว่าเสื้อทับคอร์เซ็ตเป็นเสื้อชั้นในที่ไม่ควรเผยให้เห็นในที่สาธารณะ หญิงสาวชาวกรุงเทพฯ ในช่วงปลายรัชกาลที่ 5 และต้นรัชกาลที่ 6 กลับเริ่มสวมเสื้อประเภทนี้เป็นเสื้อนอกในชีวิตประจำวัน สะท้อนกระบวนการ ผสมผสานทางวัฒนธรรม หรือ cultural hybridity ตามแนวคิดของ Homi Bhabha ที่ชี้ว่าการเลียนแบบวัฒนธรรมของผู้มีอำนาจในบริบทอาณานิคมมิได้หมายถึงการยอมจำนน หากแต่เปิดพื้นที่ให้การตีความใหม่และสร้างอัตลักษณ์เฉพาะตน

แม้สยามจะไม่เคยตกเป็นอาณานิคมโดยตรง แต่ก็ได้รับอิทธิพลจากชาติตะวันตกในเชิงเศรษฐกิจ การทูต และวัฒนธรรม นักมานุษยวิทยา Michael Herzfeld เรียกสถานการณ์นี้ว่า “อาณานิคมอำพราง” (crypto-colonialism) ซึ่งทำให้ชนชั้นนำไทยปรับรูปแบบการแต่งกายและรสนิยมให้สอดคล้องกับมาตรฐานสากล

เสื้อบ่าห้อย ในบริบทนี้ จึงเป็นผลจากการปรับใช้เสื้อชั้นในแบบตะวันตกให้เหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศแบบเมืองร้อน โครงสร้างที่เรียบง่าย ไม่รัดแน่น และการสวมใส่สบาย ทำให้เสื้อนี้กลายเป็นทั้งเครื่องแต่งกายประจำบ้าน และเสื้อออกงานในบางโอกาส โดยยังสะท้อนถึงความสมัยใหม่ในแบบสยามอย่างชัดเจน

ลำปางกับการปรับใช้เสื้อบ่าห้อยอย่างมีเอกลักษณ์

ในลำปางช่วงปลายรัชกาลที่ 6 เสื้อบ่าห้อย ได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของแฟชั่นท้องถิ่น โดยหญิงสาวมักสวมคู่กับผ้าซิ่นลายพื้นเมือง ทรงผมสั้นลอนคลื่น และเครื่องประดับแบบล้านนา เพื่อร่วมในเทศกาลสำคัญอย่างสงกรานต์ แฟชั่นในสไตล์นี้ถูกถ่ายทอดอย่างงดงามใน จิตรกรรมฝาผนังภายในพระอุโบสถ วัดบุญวาทย์วิหาร จังหวัดลำปาง

แม้หญิงสาวเหล่านี้จะไม่ใช่ตัวละครหลักในจิตรกรรม (ซึ่งมักเน้นภาพพระภิกษุหรือเจ้านายชั้นสูง) แต่รายละเอียดเล็ก ๆ เช่น เสื้อผ้า ผม และเครื่องประดับ กลับเผยให้เห็นวิถีชีวิตและรสนิยมของหญิงล้านนาในช่วงเปลี่ยนผ่านสู่ความเป็นสมัยใหม่ได้อย่างดีเยี่ยม

ผู้เขียนจิตรกรรมฝาผนังเหล่านี้คือ ช่างปวน สุวรรณสิงห์ (พ.ศ. 2440–2508) หรือ ป. สุวรรณสิงห์ ชาวลำปางเชื้อสายพม่า ซึ่งเคยเป็นลูกศิษย์ของ พระยาอนุศาสน์จิตรกร จิตรกรชั้นสูงจากกรุงเทพฯ ที่ได้รับมอบหมายจากเจ้าหลวงบุญวาทย์วงษ์มานิต ให้มาช่วยวางองค์ประกอบศิลป์ของวัดบุญวาทย์ ผลงานของช่างปวนพบได้ในวัดหลายแห่งทั่วลำปาง โดยมีลายเส้นที่ผสานระหว่างศิลปะแบบหลวงกับวิถีชาวบ้านอย่างกลมกลืน

ภาพแฟชั่นจาก AI คอลเลกชันนี้จึงมิใช่การจำลองอดีตอย่างตรงไปตรงมา หากแต่เป็นการ “ฟื้นภาพความทรงจำ” ผ่านสายตาของเทคโนโลยี เพื่อจินตนาการถึงหญิงสาวลำปางในช่วงเทศกาลสงกรานต์สมัยปลายรัชกาลที่ 6 ที่แต่งกายผสมผสานระหว่างความสมัยใหม่แบบ Art Deco กับรากเหง้าแห่งล้านนาอย่างสวยงาม

Songkran, Thai corset-cover blouse, and Mural Art from the Reign of King Rama VI: Art Deco Fashion in the City of Lampang

This AI-generated image collection was created using Flux LoRA technology, trained with three models and fine-tuned to achieve rich, harmonious compositions. Inspired by the elegance of 1920s Art Deco women’s fashion, it reimagines the spirit of Pee Mai Muang (ปี๋ใหม่เมือง)—the Lanna-style Songkran festival—as celebrated in the northern Thai city of Lampang, where heritage and modernity once beautifully converged.

At the heart of the collection lies the flowing silhouette of 1920s fashion: loose-fitting, breathable garments that broke away from the rigid, corseted structure of the Victorian era. These designs are reinterpreted through the lens of women in Lampang during the late reign of King Rama VI (รัชกาลที่ 6) into the early reign of King Rama VII (รัชกาลที่ 7), imagined wearing a distinct blend of modern Western and Northern Thai attire.

One of the key garments featured in the collection is the Thai corset-cover blouse, known locally as seua kok kra-chao(เสื้อคอกระเช้า). This blouse evolved from the Victorian corset cover—an undergarment (เสื้อทับคอร์เซ็ต) originally used to conceal corsets and create a smooth layer beneath dresses. While corset covers were considered private wear in the West, young women in early 20th-century Siam (สยาม) began to wear them openly as outer garments, adapting them to suit the tropical climate and local sensibilities.

This fashion shift reflects a process of cultural hybridity (ภาวะไฮบริดทางวัฒนธรรม), as defined by postcolonial theorist Homi Bhabha, where colonially influenced styles are not merely imitated but reinterpreted and localised. In the case of Siam—never formally colonised but heavily influenced by Western powers—this transformation was a way to negotiate modern identity. Anthropologist Michael Herzfeld has described this dynamic as "crypto-colonialism" (อาณานิคมอำพราง), where sovereign states adopt external norms to maintain cultural relevance and legitimacy. The Thai corset-cover blouse, then, represents not only a shift in clothing but a broader cultural negotiation.

Over time, the corset cover evolved into a uniquely Siamese garment: the seua kok kra-chao (เสื้อคอกระเช้า), commonly worn as a comfortable, modest house blouse (เสื้ออยู่บ้าน) by Thai women—particularly in rural areas. It retained the simplicity of its predecessor while being repurposed for daily life and celebratory occasions alike.

In Lampang (ลำปาง), this blouse became part of a distinct local style. During Songkran (สงกรานต์), women would pair the seua kok kra-chao (เสื้อคอกระเช้า) with woven skirts such as sin ta (ซิ่นต๋า) or sin teen jok (ซิ่นตีนจก) and bobbed, softly curled hairstyles (ทรงผมบ๊อบลอนอ่อน)—an echo of the global Art Deco aesthetic filtered through Lanna (ล้านนา) tradition. The result was a hybridised elegance that captured both the festive spirit and the cultural dignity of Northern Thai womanhood.

The inspiration for this AI collection also draws heavily from the mural paintings (จิตรกรรมฝาผนัง) inside the ordination hall (พระอุโบสถ) of Wat Bunwatthana Viharn (วัดบุญวาทย์วิหาร) in Lampang, showcased by the Department of Fine Arts’ Conservation Division. These murals depict ordinary women dressed in shoulder-draped or collarless blouses (seua kok kra-chao – เสื้อคอกระเช้า), patterned sin (ผ้าซิ่นลาย), and short, wavy hair (ผมสั้นลอนคลื่น)—quietly yet unmistakably modern. Although not the focal subjects of the murals, these women provide a valuable glimpse into the everyday fashion and evolving identity of Northern Thai women during a pivotal era of change.

These murals were painted by Puang Suwansingh (ปวน สุวรรณสิงห์) (1907–1965), also known as P. Suwansingh, a Lampang native of Burmese descent (ชาวลำปางเชื้อสายพม่า). He trained under Phraya Anusat Chitrakorn (พระยาอนุศาสน์จิตรกร), a royal court painter (ช่างเขียนราชสำนัก) from Bangkok, who had been commissioned by Prince Boonwat Wongmanit (เจ้าหลวงบุญวาทย์วงษ์มานิต) to bring refined Rattanakosin-style (รัตนโกสินทร์) art to the North. Puang’s work, found in temples across Lampang, skillfully combined courtly artistic traditions with the warmth and vibrancy of local village life.

Thus, the fashion depicted in this AI collection is not an exact replica of historical murals, but rather a “revival of memory” (การฟื้นภาพความทรงจำ)—a visual interpretation of how the women of Lampang might have looked during Songkran in the 1920s, dressed in a fusion of Art Deco and Lanna elegance. Through the lens of AI, these images invite us to celebrate a past that remains radiant, graceful, and distinctly Thai in its modernity.

#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI #flux #fluxlora