แฟชั่นสตรีล้านนาในสมัยรัชกาลที่ ๕

แฟชั่นสตรีล้านนาในสมัยรัชกาลที่ ๕

คอลเลกชันภาพถ่ายที่สร้างขึ้นด้วย AI นี้เป็นการสร้างสรรค์วัฒนธรรมการแต่งกายของสตรีล้านนา โดยได้รับแรงบันดาลใจจาก ภาพถ่ายในประวัติศาสตร์ทั้งหมดสามภาพ ซึ่งบันทึกไว้ในรัชสมัยรัชกาลที่ 5 คอลเลกชันนี้ผสมผสาน ความถูกต้องทางประวัติศาสตร์เข้ากับศิลปะดิจิทัล เพื่อให้เห็นถึง บทบาทที่หลากหลายของสตรีล้านนา ตั้งแต่ สตรีสูงศักดิ์ ช่างฟ้อน ไปจนถึงแม่ค้ากาดหลวง

ในสมัยรัชกาลที่ ๕ สตรีล้านนานิยมสวม ผ้าแถบ สำหรับพันรอบอก หรือพาดเฉียงไหล่ในแบบสะหว้ายแหล้ง ผ้าซิ่นที่นิยมเรียกว่า ซิ่นต๋า เป็นซิ่นทอที่มีลวดลายทางขวาง เรียกว่าซิ่นต๋า โดยอาจมี ตีนจก (คือผ้าที่บริเวณส่วนปลายของผ้าซิ่นประกอบด้วยผ้าที่มีลวดลายที่ทอด้วยวิธีจก หรือควักเส้นด้ายพิเศษสีต่างๆมาผูกมัดขัดกับเส้นอื่นเป็นลวดลายแบบต่างๆ) หรือ ตีนลวด (ลวดลายที่ทอขึ้นมาพร้อมกับผืนผ้าโดยไม่มีการเย็บต่อ) ในช่วงฤดูหนาว ผ้าตุ๊ม หรือ ผ้าคลุมไหล่ มักถูกนำมาใช้เพื่อให้ความอบอุ่น โดยยังคงไว้ซึ่งความงดงามและความสะดวกสบายในแบบล้านนา

วิวัฒนาการของการทอผ้าซิ่นล้านนา: จากซิ่นต่อตีนต่อเอวสู่ซิ่นแบบลวดหัวลวดตีน

ซิ่นต่อตีนต่อเอวโบราณ: ซิ่นล้านนาแบบดั้งเดิม ทอแยกเป็นสามส่วน แล้วจึงนำมาเย็บประกอบเป็นผืนเดียวกัน ได้แก่

• หัวซิ่น: ส่วนบนติดกับเอว มักเป็นผ้าสีพื้นหรือมีลวดลายเล็กน้อย

• ตัวซิ่น: ส่วนหลักของซิ่น มักเป็นลายขวางหรือลวดลายที่แตกต่างจากหัวซิ่น

• ตีนซิ่น: ส่วนล่างของซิ่น อาจเป็น ตีนจก หรือเป็น ตีนซิ่นที่ทำจากผ้าสีพื้น เช่น สีดำ เพื่อเสริมความทนทาน

ก่อนมีการพัฒนากี่กระตุก ผ้าซิ่นต้องทอเป็นชิ้นเล็กๆ และเย็บต่อกัน เนื่องจากขนาดหน้ากว้างของกี่ทอยังมีข้อจำกัด

ซิ่นแบบลวดหัวลวดตีน

ในสมัยรัชกาลที่ 6 ถึงรัชกาลที่ 7 การพัฒนากี่กระตุกทำให้สามารถทอผ้าซิ่นได้ เต็มผืนโดยไม่ต้องเย็บต่อ ซิ่นลักษณะนี้เรียกว่า ซิ่นแบบลวดหัวลวดตีน ซึ่งมีข้อดีคือ:

• ไม่มีรอยต่อ ระหว่างหัวซิ่น ตัวซิ่น และตีนซิ่น

• ลวดลายสามารถทอเป็นผืนเดียวกันได้ โดยไม่ต้องเย็บประกอบ

• ผ้าซิ่นมีความทนทานมากขึ้น เนื่องจากทอเป็นชิ้นเดียว

• กระบวนการผลิตมีประสิทธิภาพสูงขึ้น ลดระยะเวลาและแรงงานในการเย็บตัด

ภาพถ่ายในประวัติศาสตร์ทั้งหมดสามภาพที่เป็นแรงบันดาลใจให้คอลเลกชันนี้

ภาพถ่ายจากสตูดิโอของฟรานซิสจิตร

ภาพแรกและภาพที่สองถ่ายที่ สตูดิโอของฟรานซิสจิตร (หลวงอัคนีนฤมิตร) หนึ่งในช่างภาพคนแรกๆ ของสยามที่มีชื่อเสียง

1. ภาพแม่เจ้าทิพเกสร

• แม่เจ้าทิพเกสรเป็นพระธิดาองค์โตของ พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ (ครองราชย์ พ.ศ. 2399–2413) เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 6 และเป็นพระมารดาของ พระราชชายาเจ้าดารารัศมี

• การแต่งกายในภาพแสดงให้เห็นถึง แฟชั่นของสตรีชั้นสูงล้านนา ซึ่งประกอบด้วย ผ้าแถบ ผ้าซิ่นตีนจกยกดิ้นเงินดิ้นทอง

1. ภาพคณะนักดนตรีเล่นปี่อ้อและซอพร้อมกับฟ้อนเล็บ ปี่อ้อ มี 2 สำรับ ได้แก่ ปี่จุมสาม และ ปี่จุมห้า

• ปี่จุมสาม ใช้ปี่อ้อ 3 เล่ม มีคนซอหญิง 1 คน ชาย 1 คน ซอเดี่ยวหรือซอประสานกันกับเสียงปี่

• ปี่จุมห้า ใช้ปี่อ้อ 5 เล่ม มีคนซอชาย 1 หรือ 2 คน และหญิง 4 หรือ 5 คน

ชายแต่งกายเรียบง่าย ส่วนหญิงแต่งเต็มยศ ฟ้อนรำสวม เล็บฟ้อน กลางคืนมี ฟ้อนเทียนไฟ ในฟ้อนหยอก หญิงใช้ไฟลน ชายใช้ช่อดอกไม้ปัดป้อง ฟ้อนด้วยท่าคุกเข่า

ภาพถ่ายของแม่ค้าตลาดวโรรส โดยหลวงอนุสารสุนทรกิจ

1. ภาพสุดท้ายถ่ายโดย หลวงอนุสารสุนทรกิจ ซึ่งเป็นหลักฐานสำคัญที่แสดงถึง ชีวิตจริงของแม่ค้าตลาดวโรรส (กาดหลวง) ในเชียงใหม่ ผู้หญิงในภาพสวม ซิ่นต๋า และห่มผ้าแถบแบบสะหว้ายแหล้ง ซึ่งเป็นสไตล์ที่สะดวกสบายสำหรับการทำงาน

AI กับการศึกษาประวัติศาสตร์แฟชั่นไทย – ศักยภาพและข้อจำกัด

คอลเลกชันภาพถ่ายที่สร้างขึ้นด้วย AI นี้เป็นตัวอย่างที่แสดงให้เห็นถึง ศักยภาพของเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ ในการสร้างภาพจำลองเพื่อการศึกษาประวัติศาสตร์แฟชั่นไทย โดยเฉพาะ แฟชั่นล้านนาในสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งได้รับการถ่ายทอดผ่านการผสมผสาน หลักฐานทางประวัติศาสตร์เข้ากับศิลปะดิจิทัล

AI สามารถ รังสรรค์ภาพอดีตขึ้นใหม่ได้อย่างแม่นยำในแง่ของรูปทรง เสื้อผ้า และสไตล์การแต่งกาย ทำให้เราเห็นโครงสร้างโดยรวมของ ซิ่นต๋า ผ้าแถบ และการห่มผ้าแบบสะหว้ายแหล้ง อย่างชัดเจน อย่างไรก็ตาม แม้ว่า AI จะสามารถถ่ายทอดภาพรวมของแฟชั่นล้านนาออกมาได้ดี แต่ก็ยังมีข้อจำกัดในการ จับรายละเอียดที่ซับซ้อนของงานสิ่งทอไทย โดยเฉพาะ ลวดลายตีนจก ซึ่งมักมีลวดลายเล็กละเอียดและซับซ้อนเกินไปสำหรับแบบจำลอง AI ในปัจจุบัน

ถึงแม้ว่าในกระบวนการพัฒนา เราจะใช้การ ฝึก LoRA (Low-Rank Adaptation) เพื่อปรับแต่งโมเดลให้เข้าใจองค์ประกอบของแฟชั่นไทยมากขึ้น แต่ ฐานข้อมูลที่ AI ใช้ในการฝึกฝนยังคงมีพื้นฐาน (base model) จากชุดข้อมูลตะวันตกเป็นหลัก ทำให้บางครั้ง AI ยังไม่สามารถ ถ่ายทอดรายละเอียดเชิงวัฒนธรรมแบบเฉพาะของไทยได้อย่างครบถ้วน เช่น ลายตีนจกที่มีความละเอียดสูง หรือเทคนิคการทอแบบพื้นเมือง ความท้าทายนี้แสดงให้เห็นว่า แม้ว่า AI จะเป็นเครื่องมือที่ทรงพลังในการช่วยฟื้นฟูและศึกษาประวัติศาสตร์แฟชั่นไทย แต่ก็ยังมีข้อจำกัดในการแปลความหมายของรายละเอียดที่ซับซ้อนและลึกซึ้งในเชิงวัฒนธรรม

อย่างไรก็ตาม ข้อจำกัดเหล่านี้ไม่ได้ลดทอนคุณค่าของ AI ในการศึกษาประวัติศาสตร์แฟชั่น แต่กลับเน้นให้เห็นถึงความสำคัญของการใช้เทคโนโลยีควบคู่ไปกับองค์ความรู้จากนักวิชาการและผู้เชี่ยวชาญด้านสิ่งทอไทย เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ถูกต้องและสมบูรณ์ที่สุด AI อาจเป็นสะพานเชื่อมระหว่างอดีตและอนาคต แต่ในขณะเดียวกันก็ยังคงต้องอาศัย องค์ความรู้ดั้งเดิมและการตีความของมนุษย์ เพื่อรักษามรดกทางวัฒนธรรมให้คงอยู่และถูกนำเสนออย่างแม่นยำในยุคดิจิทัล

Chiang Mai Women’s Fashion during the reign of King Chulalongkorn

This AI-enhanced collection reimagines the elegance, resilience, and heritage of Lanna women by drawing inspiration from three historical photographs taken during the reign of King Chulalongkorn (Rama V, r. 1868–1910) and Prince Inthawichayanon (r. 1870–1897), the penultimate ruler of Chiang Mai. By blending historical accuracy with digital artistry, the collection pays tribute to the diverse roles of women in Northern Thai society, from noble figures and performers to hardworking market vendors. These images not only showcase the evolution of Lanna fashion and textile craftsmanship but also highlight the rich cultural traditions of Chiang Mai, ensuring their legacy endures in the modern era.

Traditional Attire of Lanna Women

In the late 19th century, Chiang Mai women commonly wore a ผ้าแถบ (strip of cloth) wrapped around the chest, either tied under the bust, draped over one shoulder in the สะหว้ายแหล้ง style, or secured with a knot at the back. Their ผ้าซิ่นต๋า (tubular skirts) were intricately woven, featuring horizontal stripes, handwoven motifs, and distinctive ตีนจก (brocaded hem, an added piece) or ตีนลวด (woven seamlessly as part of the fabric itself). These textile techniques reflected both aesthetic refinement and advancements in loom technology, which would later evolve during the reign of Prince Kaew Nawarat (r. 1910–1939), the last ruling prince of Chiang Mai.

For women of wealth and status, fashion often mirrored that of the Chiang Mai nobility, incorporating luxurious fabrics, elaborate patterns, and finely crafted accessories such as floral arrangements or ornamental hairpinsadorning their meticulously styled high buns. In contrast, commoners and market women maintained a simpler yet equally elegant style, featuring bare shoulders, practical high buns, and layers of locally dyed fabrics in rich tones such as deep reds, purples, and earthy hues. During colder seasons, many women wrapped themselves in a ผ้าตุ๊ม (shawl), blending practicality with timeless grace.

The Evolution of Lanna Weaving: From Traditional to Seamless Skirts

ซิ่นต่อตีนต่อเอวโบราณ (Traditional Three-Part Tubular Skirt)

The earliest Lanna tubular skirts were composed of three separate sections that were woven individually and then stitched together:

• หัวซิ่น (Hua Sin): The waistband section, usually plain or lightly patterned.

• ตัวซิ่น (Tua Sin): The main body of the skirt, often featuring horizontal woven stripes or complex patterns.

• ตีนซิ่น (Teen Sin): The bottom hem, which could be a plain contrasting fabric or adorned with ตีนจก (brocaded designs) for decoration and durability.

Before the development of wider looms, fabric widths were restricted, requiring these sections to be woven separately and later sewn together to create a full tubular skirt.

ซิ่นแบบลวดหัวลวดตีน (Seamless Woven Tubular Skirt)

During Prince Kaew Nawarat’s reign, advancements in weaving technology allowed for the creation of wider looms, enabling artisans to produce seamless woven tubular skirts. Unlike the three-part skirts, these were woven as a single piece from waistband to hem, eliminating the need for stitching separate sections.

The advantages of this method included:

• A seamless design, removing visible seams.

• More intricate, continuous patterns across the fabric.

• Increased durability, as the skirt was woven as one piece.

• More efficient production, reducing time and labour.

This innovation marked a significant milestone in Lanna textile craftsmanship, making skirts both more refined and accessible.

Historical Photographs That Inspired This Collection

This AI-enhanced collection draws inspiration from three rare historical photographs that provide a glimpse into the daily life and attire of Chiang Mai women over a century ago. These images reflect the diverse clothing styles and social roles of Lanna women, ranging from noble figures and performers to market vendors.

Francis Chit Studio, Bangkok

The first two photographs were taken in the studio of Francis Chit (ฟรานซิสจิตร หลวงอัคนีนฤมิตร), one of Siam’s earliest and most renowned photographers. His studio, located on a floating house on the Chao Phraya River in Bangkok, documented various aspects of Siamese and Lanna society in the late 19th century.

1. Portrait of Mae Chao Thip Kesorn, a Noble Lanna Woman
   Mae Chao Thip Kesorn was a prominent figure in Lanna history, the eldest daughter of King Kawilorot Suriyawong (r. 1856–1870), the 6th ruler of Chiang Mai. She later married Prince Inthawichayanon, giving birth to Princess Chanthrasopha and Princess Dara Rasmi, the latter of whom would become a consort to King Rama V.
   Her portrait, taken at Francis Chit’s studio, reflects the clothing style of noblewomen, featuring a wrapped chest cloth (ผ้าแถบ), an intricately woven tubular skirt (ผ้าซิ่นต๋า), and refined accessories.

2. Lanna Musicians Performing with a Pi Or Ensemble
   Another photograph from Francis Chit’s studio features a traditional Lanna music ensemble, highlighting the ปี่อ้อ (Pi Or), a type of Northern Thai flute.

• There were two main ensembles:

• Pi Chum Sam (ปี่จุมสาม): Three Pi Or players, one male singer, and one female singer.

• Pi Chum Ha (ปี่จุมห้า): Five Pi Or players, one male singer, and four or five female singers.

• Female dancers wore elaborate outfits and nail extensions (เล็บฟ้อน) for their performances, often engaging in the candle dance (ฟ้อนเทียนไฟ) at night. In this playful dance, women wielded fire while men attempted to dodge and evade, making for a visually striking performance.

Market Scene at Kad Luang, Chiang Mai A woman in the foreground is seen carrying baskets suspended from a wooden yoke, indicating her role as a vendor or trader. She wears a striped tubular skirt (ซิ่นต๋า) with a simple draped cloth (สะหว้ายแหล้ง)—a practical and comfortable style suited for working in the market. Unlike the staged portraits from Francis Chit’s studio, this image captures the realism of everyday life, contrasting the formal attire of noblewomen with the functional clothing of working-class women.

Honouring Lanna Heritage Through AI

By bridging historical accuracy with AI-enhanced imagery, this collection celebrates the diverse roles of Chiang Mai women in the late 19th century. Whether noblewomen, performers, or market vendors, these images preserve the evolving artistry of Lanna textiles and fashion, ensuring that their legacy remains vibrant in the modern era.

#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI #flux #fluxlora