ประเพณีปี๋ใหม่เมือง
ประเพณีปี๋ใหม่เมือง
คอลเลกชันภาพนี้ได้รับแรงบันดาลใจจาก เทศกาลปี๋ใหม่เมือง หรือ สงกรานต์ล้านนา ในช่วง ทศวรรษ 1960s ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่หญิงสาวชาวเชียงใหม่ยังคงรักษาการแต่งกายแบบดั้งเดิม ด้วย เสื้อแขนกระบอก ผ้าซิ่นพื้นเมือง เช่นซิ่นต๋าซิ่นตีนจก หรือซิ่นผ้ายกดอกลำพูน และประดับผมด้วยดอกเอื้องหรือปิ่นดอกไม้ไหว เพื่อร่วมพิธีทำบุญตักบาตร สรงน้ำพระ และรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ และการละเล่นสาดน้ำ แต่กิจกรรมหลักของชาวเหนือยังคงยึดตามขนบธรรมเนียมอันที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน แม้จะมีการเล่นน้ำคลายร้อน แต่หัวใจของปี๋ใหม่เมืองอยู่ที่ การชำระล้างจิตใจ (ไล่สังขาร), การทำบุญอุทิศส่วนกุศล (ตานขันข้าว), และการขอขมาผู้ใหญ่ (พิธีดำหัว) ซึ่งสะท้อนวัฒนธรรมแห่งความกตัญญูและความกลมเกลียวในครอบครัว
🌕 วันสังขานต์ล่อง – 13 เมษายน
เป็นวันที่เริ่มต้นเทศกาลปีใหม่ล้านนา ชาวบ้านจะ “ไล่สังขาร” โดยจุดประทัดหรือยิงปืนตามเวลาที่กำหนดใน ปักกะตืนปี๋ใหม่เมือง เพื่อส่งเคราะห์เก่าออกไป บ้านเรือนจะถูกทำความสะอาดทั้งทางกายภาพและทางจิตวิญญาณ บางบ้านจัด “ต้นสังขานต์” (คานหามประดับดอกไม้ ธูปเทียน) เพื่อลอยน้ำสะเดาะเคราะห์ ในพิธีส่วนตัว สมาชิกในครอบครัวจะนำเสื้อผ้าตัวแทนใส่สลุงหรือสะตวงไปวัด เพื่อสะบัดเคราะห์ริมแม่น้ำ บางพื้นที่เผาเชือกสายสิญจน์ชุบน้ำมัน และบางคนสระเกล้าโดยหันทิศมงคลในปีนั้น พิธีทั้งหมดเน้นความสงบ ความศรัทธา และการเตรียมใจสู่ปีใหม่
🌤️ วันเน่า – 14 เมษายน
แม้ชื่อจะฟังดูไม่น่ารื่นรมย์ แต่ “วันเน่า” มาจากคำบาลีว่า ปูติ แปลว่าเน่าเสีย หมายถึงการชำระล้างสิ่งหมักหมมในใจจากตลอดปี เป็นวันที่เน้น ความสงบ ความสำรวม และการเตรียมของทำบุญ
ชาวบ้านจะขนทรายเข้าวัด ก่อเจดีย์ทรายเพื่อตอบแทนผืนแผ่นดิน งดพูดคำหยาบหรือทำร้ายกัน เพราะเชื่อว่าพฤติกรรมวันนี้จะส่งผลทั้งปี ครอบครัวเตรียมน้ำขมิ้นส้มป่อย ของดำหัว และบางบ้านเริ่มจัด “ต้าวตังสี่” เพื่อบูชาท้าวจตุโลกบาล
🌞 วันพญาวัน – 15 เมษายน
วันพญาวันคือหัวใจของปี๋ใหม่เมือง เป็นวันที่เริ่มต้นศักราชใหม่อย่างแท้จริง ตอนเช้าชาวบ้านจะ ตานขันข้าว อุทิศบุญให้บรรพบุรุษ พร้อมปักตุงบนเจดีย์ทรายที่สร้างไว้ก่อนหน้า
ช่วงบ่ายจะมี พิธีดำหัว ลูกหลานน้อมนำขันน้ำขมิ้นส้มป่อยไปกราบขอขมาผู้ใหญ่ เมื่อได้รับคำอวยพรกลับ จึงถือว่าได้รับพรปีใหม่อย่างสมบูรณ์ แม่ญิงมักแต่งกายด้วยผ้าทอมือสวยงาม ทัดดอกไม้นามปี ในหลายหมู่บ้านยังจัดพิธี “ไม้ค้ำสะหรี” คือเสาไม้ประดับของมงคลค้ำต้นโพธิ์ในวัด แทนความตั้งใจอุปถัมภ์พระธรรมและค้ำจุนชีวิตให้เจริญรุ่งเรือง
🌸 วันปากปี – 16 เมษายน
วันสุดท้ายของเทศกาล ถือเป็นการ “เปิดปี” อย่างแท้จริง ชาวบ้านจะทำบุญ เสาใจบ้าน และร่วมพิธี “สืบชะตา” หมู่บ้าน เสริมอายุให้ครอบครัวและชุมชน ช่วงบ่ายยังคงมีการดำหัวพระเถระ ผู้อาวุโส และครูบาอาจารย์ ครัวเรือนจะเตรียมทำ แกงขนุน (แก๋งบ่าหนุน) เชื่อว่าจะ “หนุนชีวิต” ให้รุ่งเรืองตลอดปี เย็นวันนั้นมีพิธี “ต๋ามเตียนปู่จาพระเจ้า” จุดเทียน 3 เล่ม คือ เทียนลดเคราะห์ เทียนสืบชะตา และเทียนโชคลาภ บางบ้านเผา “ขี้สายเท่าอายุ” เพื่อเผาเคราะห์เก่าออกไป พร้อมเพิ่มเส้นหนึ่งเพื่อสืบชะตาใหม่ให้รุ่งเรือง บางพื้นที่ยังตั้ง “ต้าวตังสี่” บูชาท้าวจตุโลกบาลทั้ง 4 ทิศ พร้อม “ขวั๊ก” ใส่ของบูชาธรรมดาอย่างกล้วย ข้าวเทียน และน้ำตาล และอีกถาดถวาย พระแม่ธรณี เป็นการเชื่อมโยงระหว่างโลกวิญญาณกับผืนดิน เมื่อเทียนดวงสุดท้ายดับลง ควันธูปลอยขึ้นฟ้า บ้านเรือนเงียบสงบ — และในความสงบนั้นเอง ปีใหม่ก็ได้เริ่มขึ้นแล้ว
AI Collection – "Pee Mai Mueang in Chiang Mai, 1960s"
This AI-generated collection is inspired by the Pee Mai Mueang (Northern Thai New Year) (ประเพณีปี๋ใหม่เมือง) festival as celebrated in Chiang Mai during the 1960s, a time when Lanna women still wore traditional dress for temple visits and water festival rituals. These women are depicted in elegant long-sleeved blouses, striped pha-sin or tubular skirts, and adorned with wild orchids or silver or gild hairpins in floral design — symbolising beauty, femininity, and seasonal blessings.
While playful water-splashing was part of the celebration, the Northern tradition placed greater emphasis on spiritual cleansing (ชำระล้างจิตใจ), ancestral offerings (ตานขันข้าว), and dam hua (พิธีดำหัว) — showing respect and seeking forgiveness from elders.
This collection reimagines that vibrant moment in time — combining cultural authenticity, historical fashion, and seasonal symbolism — through AI-generated visuals rooted in the heart of Lanna heritage.
🌕 Sangkhan Long Day (วันสังขานต์ล่อง – 13 เมษายน)
The first day of Pee Mai Mueang is known as Sangkhan Long (วันสังขานต์ล่อง), a name that derives from the Pali word saṅkrānti (สงฺกรานฺติ), meaning “transition.” In the Northern tradition, this day marks the spiritual departure of the old year — not with noise or revelry, but with reverence and cleansing. After nightfall on the 13th of April, people gather in their homes and villages to prepare for the ritual "sending off of the old spirit" (ไล่สังขาร). At the exact time noted in the Lanna lunar calendar (ปักกะตืนปี๋ใหม่เมือง), firecrackers and gunshots are fired skyward, signalling the departure of misfortune and welcoming the unseen blessings of the year to come.
This day is deeply symbolic. Families begin by cleaning their homes (ทำความสะอาดบ้านเรือน), both physically and spiritually — sweeping dust from the floors, scrubbing the spirit houses (ศาลพระภูมิ), and preparing offerings for temple rituals. In some communities, people construct a Ton Sangkhan (ต้นสังขานต์), a floral litter decorated with candles, incense, and fresh blooms. It is carried in a small procession to the river, where it is gently set adrift to symbolise the washing away of ill omens and heavy karmic burdens.
In more intimate rituals, elders will gather representative pieces of clothing (เสื้อผ้าตัวแทน) from each family member — neatly folded and placed into silver bowls (สลุง) or bamboo baskets — and offer them at the temple alongside ceremonial trays called “satuang” (สะตวง). Once blessed, the garments are later brought to the river and shaken softly in a gesture called "sabhat kher" (สะบัดเคราะห์), a symbolic casting off of negativity.
Another custom still quietly observed in the countryside is the burning of oil-soaked threads (เชือกสายสิญจน์) — one for each family member — to ritually dissolve past misfortunes in flames. Others choose to wash their hair (สระเกล้า), using herbs and scented water, always facing the auspicious direction of the year as indicated by the astrologers. There is no elaborate festivity — just the serenity of preparation, the gentle rhythm of tradition, and the scent of candle smoke, turmeric, and river flowers mingling in the night air.
🌤️ Nao Day (วันเน่า หรือ วันเนาว์ – 14 เมษายน)
The second day of Pee Mai Mueang is known as Nao Day (วันเน่า), a name that may sound unflattering to outsiders, but which holds profound spiritual meaning to the Lanna people. The word "nao" (เน่า) is derived from the Pali root puti(ปูติ), meaning spoiled, tainted, or decayed. But in this context, it refers not to rot or filth, but to the spiritual and emotional residue left behind from a year of missteps — words spoken in anger, thoughts clouded by resentment, actions taken in haste. Nao Day is the time to cleanse those inner poisons, and begin the process of softening the heart.
Unlike the celebratory rituals of other days, Nao Day is more contemplative. It is a day for silence, restraint, and preparation — known locally as Wan Da (วันดา), or "the day of offerings." Across villages and towns, people begin to prepare items for merit-making the following day: banana leaves are folded into intricate vessels, dried flowers are arranged into garlands, turmeric roots are grated into golden powders for sacred water. Children, youths, and elders alike walk together to the riverbanks, where they carry sand into the temple grounds (ขนทรายเข้าวัด), pouring it respectfully into conical shapes to form sand stupas (เจดีย์ทราย) — a gesture of atonement and restoration, returning the dust they’ve taken on their feet throughout the year.
Culturally, Nao Day is a mirror, reflecting the principle that one’s outer rituals are meaningless without inner purification. Families speak in soft tones. No harsh words, no gossip, no scolding. There is a firm belief that whatever is said or done on Nao Day will shape the tone of the entire year ahead. A curse uttered today may stick to a child’s soul; a slap in anger may bring back misfortune. Instead, kindness flows like water — in smiles, in apologies, in shared meals and gentle glances.
Preparation is also made for dam hua (ดำหัว) rituals, including the gathering of sacred water, turmeric, acacia pods (ส้มป่อย), and carefully chosen gifts. Some households begin crafting symbolic objects like the Tao Tang Si (ต้าวตังสี่), four-cornered spirit posts that will be raised later in the festival to honour the guardian deities of the four directions (ท้าวจตุโลกบาล).
On this day, it’s not about what one wears, but how one feels inside. And yet, the women of Lanna often choose their garments with special care: pale-toned sinh (ผ้าซิ่นสีอ่อน), modest long-sleeved blouses (เสื้อแขนยาว), and delicate flower pins — not for display, but to reflect a mind in balance. The elegance is quiet, not showy. It is the elegance of self-discipline, of inner light. In the evening, incense is lit not just for the spirits, but for one’s own conscience — to rise, purify, and return renewed.
🌞 Phaya Wan (วันพญาวัน – 15 เมษายน)
The third day of Pee Mai Mueang is known as Phaya Wan (วันพญาวัน), which translates as “the great or royal day.” It is the heart of the Lanna New Year — a luminous turning point when the old year has fully passed and the new one has truly begun. On this day, time itself seems to shimmer. The morning light is softer. Bells ring earlier. The scent of jasmine water (น้ำอบ) and acacia pods (ส้มป่อย) fills the air like a whispered blessing.
Phaya Wan is a day of merit, reverence, and renewal. At dawn, families wake early to prepare offerings for their ancestors and loved ones who have passed on. This ceremony is called “Tan Khan Khao” (ตานขันข้าว), a ritual of placing food, candles, and flowers in golden trays. People carry these trays to the temple, walking with quiet purpose and hope. There, monks chant softly, giving blessings as the faithful offer their prayers, not just for themselves, but for all generations before and after.
In temple courtyards, people plant colourful tung flags (ตุง) into the sand stupas (เจดีย์ทราย) they built the day before. Each flag dances gently in the wind, its silk threads fluttering like the spirits they are meant to honour. The act is humble, but profound — a wish sent skyward, a tether between heaven and earth.
As midday passes and the sun shifts westward, the most beloved ritual begins — Dam Hua (ดำหัว). In Lanna culture, this is not just a polite tradition, but a deeply spiritual act of humility and gratitude. Children, grandchildren, students, and neighbours gather before elders, parents, and teachers with silver bowls filled with sacred water scented with turmeric and acacia. They kneel, pour water gently over the elders’ hands or heads, and speak with sincerity: asking forgiveness, offering thanks, and wishing for health and longevity. In return, the elders dip their fingers into the water and flick it softly over the heads of the young, murmuring blessings from memory and heart. It is a moment where time halts — the past and future held tenderly in the palm of a shared present.
Throughout the day, women of Lanna wear their most graceful garments. Soft cotton blouses (เสื้อแขนยาว) freshly pressed, paired with handwoven sinh (ผ้าซิ่นตีนจก), and adorned with dok mai nam pi (ดอกไม้นามปี) — seasonal flowers symbolising the year’s zodiac. They walk with dignity, not for display, but to honour the occasion. Every fold of cloth, every glint of silver, speaks not of vanity, but of respect.
In many villages, the community also gathers to raise Mai Kam Sari (ไม้ค้ำสะหรี) — sacred poles placed beneath the Bodhi tree (ต้นโพธิ์) in the temple courtyard. These poles are adorned with money, rice, and flowers, and symbolise the community’s commitment to support the Dhamma (พระธรรม) and to uphold the moral backbone of society. It is said that to support the tree is to support one’s own life.
Phaya Wan is a day of balance, of action and stillness, of giving and receiving. The heart is open, the voice is gentle, and the spirit is clean. It is not just the start of a calendar year, but the renewal of a relationship — with ancestors, with elders, with the land, and with oneself.
🌸 Paak Pi Day (วันปากปี – 16 เมษายน)
The fourth and final day of Pee Mai Mueang is called Paak Pi (วันปากปี), which means “mouth of the year” — a poetic expression that signals the true opening of the new year. Where the previous days were about purification and reverence, Paak Pi is a day for planting the seeds of prosperity, not just for oneself, but for the home, the community, and all that dwells within.
As the golden light of morning touches the rooftops of Lanna homes, families rise with a sense of quiet purpose. It is on this day that they perform rituals for the household spirit (เสาใจบ้าน) — offerings made at the centre of the home, where ancestral energy is believed to reside. In some villages, this ritual expands into a collective ceremony, where neighbours come together to perform “Suep Chata” (สืบชะตา) — a rite to extend the spiritual lifeline of the village, blessing every family with longevity, unity, and good fortune.
In the afternoon, people gather for final rounds of Dam Hua (ดำหัว), paying respects not only to family elders but also to revered monks (พระเถระ), community leaders (ผู้อาวุโส), and spiritual mentors. This is the day when temples across the land glow with offerings and smiles, as the whole community bows low in humility and rises together in peace.
One of the most cherished culinary traditions of the day is the cooking and sharing of jackfruit curry (แกงขนุน หรือ แก๋งบ่าหนุน). The word “hun” (หนุน) means “to support” or “to lift,” and by partaking in this symbolic dish, families believe that their fortunes will be lifted and supported throughout the year. The meal is simple, yet deeply nourishing — a fragrant embodiment of hope, humility, and shared joy.
As evening falls, households prepare to welcome the year’s spirit with one of the most beautiful ceremonies of the festival — lighting the three sacred candles (ต๋ามเตียนปู่จาพระเจ้า). Each candle represents a core blessing:
Protection from harm (เทียนลดเคราะห์)
Spiritual longevity (เทียนสืบชะตา)
Material and inner abundance (เทียนโชคลาภ)
These candles are not lit casually. They are blessed by monks or Pu Jan (ปู่จ๋าน) — lay spiritual masters — and placed at the centre of the home altar. In some places, people also burn sacred threads matched to their age (ขี้สายเท่าอายุ), made from handspun yarn soaked in beeswax or coconut oil. These threads, once ignited, are said to burn away the remnants of the old self, dissolving misfortune and allowing the soul to shine brightly into the new year. Some even add an extra thread — to symbolize a step forward, a year ahead filled with light.
In a few villages, a final structure is raised — the Tao Tang Si (ต้าวตังสี่), a ceremonial post honouring the Four Heavenly Kings (ท้าวจตุโลกบาล) who guard the cardinal directions. Each corner holds a leaf tray called kwak (ขวั๊ก), filled with humble offerings: banana, rice, candles, and sugarcane. Beneath it, a fifth tray is offered to Phra Mae Thoranee (พระแม่ธรณี), the Earth Goddess, grounding all blessings upon her sacred soil.
The rituals of Paak Pi are quieter, more intimate than earlier days. There is little fanfare, but a deep-rooted sense of completion, protection, and grace. It is a closing — but also an opening. A farewell — and a welcome. A gesture of harmony between the seen and unseen.
As the final candle flickers, as incense curls toward the rafters, the house falls silent. And in that silence, the year begins.
#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI #flux #fluxlora
